گیاه شناسی محصول سویا
گیاه شناسی محصول
کلیات ( نام علمی – خاستگاه - راسته – رده)
لوبیا روغنی با نام علمی Glycine max گیاهی است از تیره نخود (لگومینوز) که به صورت بوتهای استوار و با شاخ بر گ زیاد رشد میکند. ریشه سویا مستقیم و با انشعاب زیاد است. اما در شرایط ایران ریشه در عمق ۳۰ سانتیمتر خاک پراکنده است. روی ریشه سویا نوعی باکتری همزیست بنام Rhizobium japonicum مشاهده میشود. باکتریهای ریزوبیوم، کربوهیدراتها و سایر مواد غذایی را از آوند آبکشی گرفته و انرژی دریافتی را صرف تبدیل نیتروژن هوا به یون آمونیوم و در نهایت اسیدهای آمینه میکند. مقداری از نیتروژن تولید شده که مازاد مصرف باکتری است در اختیار گیاه قرار میگیرد و مقداری نیتروژن هم از تجزیه بافت گرههای مرده (قطع در اثر پیری و رشد ثانویه ریشه) آزاد گردیده و در اختیار گیاه قرار میگیرد. عمق ریشه سویا در مرحله گلدهی ۲ برابر ارتفاع ساقه است ولی وزن خشک ریشه کمتر از اندامهای هوایی است. رشد ریشه تا زمان تشکیل دانه ادامه پیدا میکند و سپس قبل از ورود دانه به مرحله رسیدگی فیزیولوژیک متوقف میشود. باکتری ریزوبیوم ژاپونیکوم به صورت طبیعی در خاکهای ایران وجود ندارد و باید باکتریها همراه بذر به خاک اضافه شود. برگهای سویا در هنگام رسیدگی معمولاً ریزش میکنند که این یک صفت مطلوب برای برداشت است. سویا دارای دو فرم رشد محدود و نامحدود است. در گیاهان با فرم محدود گلها در ابتدای گرههای فوقانی به ظهور رسیده و به طرف پایین ادامه مییابد. در ارقام رشد نامحدود گل دهی در گرههای پایینی آغاز گردیده و به طرف بالا پیش میرود. در سویا اشکال رشد نامحدود بزرگ ترین برگها در وسط بوته قرار دارند و در بخشهای بالایی و پایینی بوته از سطح برگها و طول دمبرگ کاسته میشود. در ارقام رشد محدود برگهای قسمت انتهایی بوته دارای سطح برگ کمتر و دمبرگ کوتاهتر میباشند، ولی نزدیک شدن به طرف پایین بوته، سطح بر گها و طول دمبرگ افزایش مییابد. در ارقام سویا دارای رشد محدود دانههایی که در قسمت پایین بوته تولید میشوند نسبت به دانههایی که در قسمت بالای بوته تولید میشوند کوچکتر هستند. آرایش برگها در بوته میتواند عملکرد را تحت تاثیر قرار دهد و ارقام دارای برگهای عمودی نسبت به ارقام دارای بر گهای افتاده کارایی بالاتری از نظر فتوسنتزی دارد. در سویا هر چه فاصله غلاف بندی ازسطح خاک بیشتر باشد، به همان اندازه برداشت مکانیزه راحت تر خواهد بود و غلاف به جای مانده بر روی بوته در حداقل خواهد بود. فاصله اولین غلافهای بوته از سطح خاک غالباً تابع ژنوتیپ و تراکم بوته است و در تراکم بالا غلاف در سطح بالاتری از سطح خاک تشکیل میشود. در سویا تعداد ساقههای فرعی در ارقام دیررس زیاد بوده و بالعکس، در ارقام زودرس تعداد آنها کمتر است. با افزایش ساقههای فرعی در بوته، عملکرد دانه نیز افزایش خواهد یافت. از طرف دیگر بین رسیدگی محصول و ارتفاع بوته همبستگی مثبت وجود دارد به طوری که ارقام پاکوتاه زودرس و ارقام پابلند دیررس تر میباشند. گرده افشانی در لوبیا روغنی خودگشنی است و میزان دگرگشنی وابسته به فعالیت حشرات از ۱٪ تجاوز نمیکند. وزن هزار دانه سویا ۶۰ تا ۲۰۰ گرم و با میانگین ۱۵۰ گرم است (بذر ارقام مختلف سویا اندازههای متفاوتی دارند مثلاً بذر کلارک درشت و رقم هیل ریز است) و روغن در پروتئین و در لپهها ذخیره میشود.
شاید برای شما مفید باشد: جدیدترین توصیه های فنی کشت سویا